Türkiye, yeni jenerasyon kahve meskenlerinin süratle çoğalmasıyla birlikte bir dönüşüm yaşıyor.
Özellikle büyükşehirlerde neredeyse her boş dükkân bir kahveciye dönüşüyor.
“GÜNDE 2 MİLYAR FİNCAN KAHVE TÜKETİLİYOR”
Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Besin Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vural Gökmen, dünyada en çok tüketilen içeceklerin sırasıyla su, çay ve kahve olduğunu ve dünyada günde 2 milyar fincanın üzerinde kahve tüketildiğini söyledi.
Dünya genelinde 100’den fazla kahve bitkisi çeşidi bulunduğunu, bununla birlikte kahve üretiminde yaygın olarak kullanılan çeşitlerin Arabica ve Robusta olduğunu aktaran Gökmen, şöyle devam etti:
Kahvenin üretildiği iklim şartlarına bakarsanız Arabica’nın 18-24, Robusta’nın da 22-28 derece sıcaklıkta randımanının güzel olduğu biliniyor. Sıcaklık açısından bir bağımlılığı var. Rakıma bakarsanız Arabica daha yüksek rakımlarda nispeten biraz daha soğuk, Robusta daha düşük rakımlarda ve nispeten biraz daha sıcak havayı lakin her ikisi de sistemli yağışı seviyor. Münasebetiyle periyodik aralıklarla nizamlı yağış alan bölgelerde, sıcak iklim jenerasyonunda kahvenin âlâ yetiştiğini biliyoruz. Bu iklim neslinin bir öbür özelliği de gece gündüz ya da yaz kış sıcaklıklarının büyük farklarla değişmemesi.
Dünya kahve üretiminin yaklaşık yüzde 70’inin 5 ülkede gerçekleştiğini belirten Gökmen, birinci sırada yılda 2 milyon 650 bin ton üretimle Brezilya’nın geldiğini, bu ülkeyi 1 milyon 650 bin tonla Vietnam’ın, 810 bin tonla Kolombiya’nın, 660 bin tonla Endonezya’nın ve 380 bin tonla Etiyopya’nın takip ettiğini bildirdi.
“DÜZENSİZ HAVA OLAYLARI ÜRETİMİ OLUMSUZ ETKİLİYOR”
Tropikal iklimlerde bulunan ve kahve yetiştiriciliği için ülkü şartlara sahip Latin Amerika, Afrika ve Asya’nın birtakım bölgelerinin iklim değişikliğinden olumsuz etkilenebileceğini tabir eden Gökmen, Arabica çekirdeğin yetiştirildiği alanların kuzey enlemlere kayacağı, onun yerini Robusta’nın dolduracağı ve tahminen daha düşük rakımlarda kahve yetiştirilemeyeceği öngörüsünde bulundu.
Düzensiz hava olaylarının kahve üretimini olumsuz etkilediğini vurgulayan Gökmen, kelamlarını şöyle sürdürdü:
Uzun vakit yağış olmuyor, kuraklık sorunu yaşanıyor. Sonra yağmur yağmaya başlıyor, sel oluyor. Sel olunca o verimli toprakların erozyonla kaybını görüyoruz. Artık o toprak eskisi kadar verimli olamayabiliyor ya da kuraklık sorunu nedeniyle o sene kahvenin randımanı ve kalitesi olumsuz etkilenebiliyor. Global ısınmanın bir öbür sonucu daha var, sıcaklık ortalamaları yıllık bazda birkaç derece üste hakikat gittiğinde artık o kahve çeşidinin, bugün güzel yetiştiği bölgelerde o kadar da âlâ kalitede ve randımanda üretilememe riski oluyor hasebiyle sıcaklık artışının da kahvenin güzel yetiştiği iklim şartlarını değiştirme riski bulunuyor.
Sıcaklık artışı ve sistemsiz hava olaylarının kahve bitkisi için ziyanlı tipleri ortaya çıkarabileceğine işaret eden Gökmen, bu zararlıların neden olduğu kahve yaprağı pası üzere yeni tip hastalıklara karşı önlem geliştirilmesi lakin bunu yaparken de çok tarım ilacı kullanımından kaçınılması gerektiğini anlattı.
Gökmen, global ısınmanın bir öteki sonucu olarak kara buzullarının erimesi ve su düzeylerinin artmasıyla tarım yapılan aşikâr bölgelerin su altında kalabileceğini, bu durumun kahve yetiştirmeye elverişli tarım topraklarının daralması riskini beraberinde getireceğini kaydetti.
“KAHVE YETİŞTİRİLEN ALANLAR YÜZDE 50 AZALABİLİR”
Mevsimsel dalgalanmalar yaşansa da dünyada her yıl ortalama 9 milyon ton civarında kahve üretildiği bilgisini paylaşan Gökmen, “Kahve üretimi, günümüzde mevcut üretimi de sürdürememek üzere bir riskle karşı karşıya. Aslına bakarsanız, 9 milyon ton kahve, zirai eser olarak o denli çok yüksek rekolteli bir eser değil lakin milletlerarası ticaret seviyesinde kahve, en çok para dönen ve en pahalı zirai eser olarak başı çekiyor.” diye konuştu.
Küresel ısınma nedeniyle 2050’ye kadar Brezilya, Endonezya, Vietnam ve Kolombiya üzere en önemli kahve üreticisi ülkelerde kahve yetiştirilen bölgelerin yaklaşık yüzde 50 azalacağı istikametinde kestirimler bulunduğundan bahseden Gökmen, Güney Afrika, Çin ve Yeni Zelanda üzere kimi ülkelerin kahve yetiştiriciliğinde daha elverişli hale gelmesi ihtimali üzerinde durulduğunu aktardı.
Kahve üretiminin kayabileceği ülkeler ortasında Türkiye’nin de yer alabileceği kestirimini paylaşan Gökmen, şunları söyledi:
Cumhuriyet sonrasında Doğu Karadeniz’e çayın, kivinin, hurmanın geldiğini ve bunların yüksek kapasitelerde üretildiğini biliyoruz. Çukurova üzere bölgelerde tarım kesimi açısından yılda 3 mahsul alınabilecek iklim şartları mevcut, Doğu Karadeniz üzere spesifik bölgelerde de subtropik meyvelerin yetiştiğini, çayın çarçabuk adapte edilip yüksek ölçülerde üretilebildiğini biliyoruz. Münasebetiyle iklim şartları Türkiye’nin hem güney hem kuzey zonunda kahve plantasyonları açılmasına imkan tanıyabilir.
Kahve üretiminin büyük kısmının küçük ölçekli işletmelerde gerçekleştirildiğini, Latin Amerika, Afrika ve Asya’daki çiftçilerin ekseriyetle 2 hektardan daha küçük yerlerde kahve yetiştirdiğini belirten Gökmen, kahvenin sürdürülebilirliği açısından küçük üreticinin teknik kabiliyet ve ekonomik açıdan desteklenmesi gerektiğini kelamlarına ekledi.
