Bir zorba aile: Esadlar
Ümit Yenişehirli
Büyük bir sürpriz olmazsa yarım asırdır yönetmeleri gereken kendi ülkelerini terörize eden Esat Ailesi’nin yönetimdeki son temsilcisi Beşar Esad ve avanesi ülkeyi terk etmek üzere ya da etti.
Rejim muhaliflerinin ikinci haftaya giren topyekûn harekâtı, Suriye’de tarih yazıyor ve bir evresi sona erdiriyor.
Peki, kim/di bu Esad Ailesi?
BEŞAR’IN BÜYÜK DEDESİNİN LAKABI “VAHŞİ HAYVAN”DI
Beşar Esad’ın dedesi Ali Esad, Suriyeli bir çiftçi ve kabile reisiydi. Ali Esad’ın babası ise Süleyman Esad’dı.
Süleyman Esad, etrafında bedenen güçlü ve sert karakterli biri olarak tanınıyordu. Bundan hareketle kendisine “el-Vahşi” (vahşi hayvan, canavar) lakabı takılmıştı.
Babasına kıyasla okumuş yazmış birisi olan oğlu Ali Esad da bir mühlet bu lakabı kullanmış, sonra da lakabını “aslan” manasına gelen “esad” soyadıyla değiştirmişti.
DEDE ESAD, FRANSIZ MANDASI İSTEDİ, İSLAM’I KÖTÜLEDİ
Dede Esad, Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgeden çekilmek zorunda kaldığı ve Fransız mandasının başladığı devirde, bir küme ileri gelen Nusayrîyle (Arap Alevileri) birlikte bir mektup yazarak, o devirde Suriye’den çekilmeyi planlayan Fransızlardan mandanın devam etmesini istemişti.
Mektupta, “Arap Müslümanların nefret ve fanatizm ruhu, daima olarak İslam dini tarafından beslenmektedir. Nusayrîler Suriye’ye olan bağlılıklarını reddediyor, Fransız müdafaası altında kalmak istiyorlar.” denilmekteydi.
HAFIZ ESAD ÜÇÜNCÜ DARBEDE İŞBAŞINA GELDİ
1971’den 2000 yılındaki vefatına kadar Suriye Cumhurbaşkanı olan Beşar Esad’ın babası Hafız Esad ise 1960’lı yıllarından başından itibaren darbeci bir subay olmuştu. Esad, darbe teşebbüslerinde yer alarak idarenin değişik kademelerinde vazifelere gelmişti.
Hafız Esad, üçüncü darbede ise gayesine kavuşmuş evvel kısa bir mühlet Başbakanlık yapmış akabinde da Suriye Cumhurbaşkanı olmuştu. 1971’deki darbede Baas Partisi Ulusal Komutanlığı Genel Sekreterliği misyonunu üstlendiğini ilan eden baba Esad, süratle demir yumruk bir idare şeklini benimsemişti.
Esad’ın siyaseti; çok güvenlik tedbirleri geliştirmek, muhalif sesleri bastırmak, bir milis gücü oluşturmak, ailesinin hâkimiyetini pekiştirmek ve başkan kültü inşa etmek olarak özetlenebilirdi. Mezhepçi istihbarat rejiminin tahkim edilmesi de rejimin bir öteki baskın unsuruydu.
ZORLA BAŞÖRTÜSÜ ÇIKARTMA TÖRENLERİ
Babası Ali Esad üzere en büyük düşman olarak Sünnî Müslümanları gören Hafız Esad, işbaşına geldiği 1971 yılından, öldüğü 2000 yılına kadar bu doğrultuda hareket etmişti.
Her geçen gün Sünnî kesitler üzerindeki baskısını arttıran Hafız Esad, sembolik tesiri yüksek operasyonlarla inanç özgürlüğüne yönelik ağır hücumlar gerçekleştiriyordu.
Rejimin adamları, Sünnî nüfusun ağır olduğu bölgelerde, başörtülü bayanlara sistematik taarruzlar düzenleyerek, zorla örtülerini çıkartıyorlardı. Bu, bazen adeta bir merasim havasında gerçekleşir, kalabalık yerlere gelen asker ve milisler başörtüsü çıkartma akınları düzenlerlerdi.
Bu zorbalıklarla idareye bağlı basın da katılır, İslâmî pahalara yönelik alaycı ve aşağılayıcı medyatik üretimler gerçekleştirirlerdi. Hafız Esad, bu baskılar için, öncelikle yabancı ülkeyle hududu olmayan Hama kentini seçmişti. Böylelikle yapılan zulümler dış dünyanın gözünden kaçırılabiliyor, ayrıyeten zulme uğrayanların öteki ülkelere göç etmesi de önlenmiş oluyordu.
“DAİMA HAFIZ ESAD” SLOGANI ATMA MECBURİYETİ
Lider kültü oluşturmak için de özel bir uğraş sarf eden Hafız Esad, bu gayeyle “slogan mecburiyeti” üzere tuhaf bir uygulama da başlatmıştı. Buna nazaran, kamusal alandaki aktiflik, resmi bir merasim ve gibisi ortamlarda “Daima Hafız Esad” sloganı atılması zarurî hale getirilmişti.
Bu slogan rejimin yandaşlarınca her fırsatta tekrarlanırken, yönetimin “rejim düşmanı” olarak gördüğü kitlelere de zorla tekrarlattırılırdı.
GÖÇ EDENLERİ “GERİ DÖNÜN” KELAMLARIYLA KANDIRARAK KATLETTİ
Hafız Esad, uyguladığı baskılar sonucu komşu ülkelere göç edenlerin sayısı artınca bir kandırmacaya da başvuracaktı.
Uluslararası toplulukta bozulan imajını düzeltmek isteyen Esad, ülkeden kaçanlara birçok kere “Geri dönün.” davetinde bulunmuştu.
Bu kelama inanarak meskenlerine dönen binlerce Suriyeli ise kısa mühlet sonra rejim kuvvetlerinin yeni akınlarına maruz kalmıştı.
KARDEŞ SÜRGÜNE YOLLANDI, OĞUL TRAFİK KAZASINDA ÖLDÜ
Suriye idaresi üzerindeki ferdî otoritesini pekiştirdikten sonra bir halef arayışına giren Hafız Esad, bunun için kardeşi Rıfat Esad’ı seçmişti. Kardeş Esad, “ideal bir halef”ti. Zira o da ağabeyi üzere zorba bir yöneticiydi. 1982’de Hama’da sergilenen ve kimi iddialara nazaran en az 30 bin kişinin öldürülmesi ve 17 bin sivilden haber alınamamasıyla sonuçlanan katliama komutanlık yapan isim Rıfat Esad’dı.
Fakat ne olmuşsa bir mühlet sonra Rıfat Esad, Hafız Esad’ın gözünden düşmüş, akabinde da 1984 yılında sürgüne yollanmıştı. Hafız Esad, kardeşinin akabinde büyük oğlu Basil Esad’ı halef tayin etmişti. Basil Esad da kızkardeşiyle evlenmek isteyen müstakbel eniştesini, “Fakir, ailemize yakışmıyor.” diyerek tekraren mahpusa atmasıyla biliniyordu. Basil Esad, 1994 yılındaki kuşkulu bir trafik kazasında hayatını kaybetmiş, kaza sonrası ise karşı çıktığı evlilik gerçekleşmişti.
Bu ortada, İsviçre Federal Savcılığı geçtiğimiz Mart ayında, 87 yaşındaki amca Rıfat Esad hakkında, Hama katliamında işlediği “savaş cürmü ve insanlığa karşı suçlar” nedeniyle yargılama kararı aldı. Rıfat Esad ayrıyeten 2021 yılında da Fransa’da Suriye fonlarını hesabına geçirmekten 4 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
TAM BABASININ OĞLU ÇIKTI
Hafız Esad’ın vefatının akabinde idaresi devralan Beşar Esad ise “özgürlükçü, barışçı bir lider” imgesini birkaç yıl içerisinde terk edecekti. Beşar Esad, yıllar içinde tam da ailesine, babasına, hâttâ dedesine de benzeri bir şahsiyete dönüştü hem de son ana kadar. Fransızlardan yardım dilenen dedesi üzere, Beşar Esad da saltanatı yıkılırken, dün prestijiyle ABD idaresinden yardım istedi.
Sonuçta, Beşar Esad özelinde 2011 yılında başlayan, aslında yarım asırdır bir “Esad Ailesi geleneği” olan zulüm dolu baskıcı, şahsiyetsiz idare hali, tam da bugünlerde değişik bir yola evrildi.
Allahualem lakin büyük bir değişiklik olmazsa da Suriye’deki “Esadların hikâyesi” böylelikle sona eriyor…
